PROKRASTYNACJA

 CZYM WŁAŚCIWIE JEST ?

    Prokrastynacja to w dużym skrócie tendencja do odkładania rzeczy na później. Chodzi tutaj jednak nie o jednostkowe przypadki, gdy „coś tam mi wypadnie.” Prawdziwy prokrastynator zaczyna robić to regularnie. Lista zadań do wykonania robi się coraz dłuższa, presja rośnie, a motywacji brak. Zaczynamy tracić kontrolę nad bieżącymi sprawami, które mają istotny wpływ na wiele dziedzin naszego życia, w tym również zdrowie.

Jeszcze piętnaście lat temu temat prokrastynacji nie był tak popularny. Wątpię czy udałoby Ci się prędko znaleźć kogoś, kto znałby to pojęcie. Aktualnie zainteresowanie tym zjawiskiem rośnie – z prostego względu – osób z tą „dolegliwością” jest coraz więcej. Nie dziwi więc, dlaczego rośnie liczba badań i publikacji na ten temat.

 PRZYCZYNY

   Zacznijmy od genezy problemu. Wytrawny, wprawiony prokrastynator znajdzie mnóstwo powodów, by odroczyć na później swoje zadania. Wśród głównych przyczyn można wyróżnić:

– lęk przed porażką i charakter zadania (myśl o zadaniu wzbudza w nas niechęć)

– dążenie do pobudzenia (prokrastynacja pobudzeniowa)

– obawa przed oceną zadania (prokrastynacja unikająca)

Na podstawie późniejszych badań prowadzonych przez Josepha R. Ferrariego wskazano kolejny typ – prokrastynację decyzyjną. Objawia się ona zwlekaniem z podjęciem decyzji, a właściwie brakiem zdolności jej podjęcia i realizacji związanego z nią planu.

 WSPÓŁCZESNOŚĆ, A DYSTRAKTORY

    Istnieje również inny podział stworzony przez Normana A. Milgrama, Barry’ego Sroloffa i Michael’a Rosenbauma (1988), według których przy tworzeniu podziału skupić się należy na analizie życia współczesnych społeczeństw. Badacze na wstępie uznali, że aktualne, wysoko rozwinięte społeczeństwa są bardziej podatne na prokrastynacje, aniżeli występujące kiedyś społeczeństwa agrarne (oparte na rolnictwie, powszechne przed rozwojem przemysłu). Pokrywa się to z tym o czym wspominałem na początku – o prokrastynacji jeszcze co najmniej 15 lat temu nie za wielu słyszało (tym bardziej w czasach przed rewolucją przemysłową…)

Za przyczynę takiego stanu rzeczy uznaje się rosnącą ilość czynników, które nas rozpraszają czyli tzw. dystraktorów. W epoce cyfryzacji, która cały czas trwa liczba „rozpraszaczy” jest coraz większa. Związane jest to oczywiście z rozwojem nowych technologii. Dowodem na to jest chociażby rosnąca ilość posiadaczy smartfonów (nie oszukujmy się – ma je teraz każdy). Oczywiście nie chodzi tylko o nie, dostęp do elektronicznych rozrywek jest coraz powszechniejszy, tym samym – rośnie pokusa skorzystania z coraz to nowszych zdobyczy technologii. Wszystko kosztem naszego czasu, który możemy poświęcić na rzeczy, które w danym momencie są naprawdę ważne. Coraz częściej nie potrafimy się oprzeć temu co przyjemne, a to oddala nas od realizacji właściwych celów.

Badano również związek zjawiska prokrastynacji, a tzw. wyuczonej zaradności i wyuczonej bezradności. Jest to zdolność do radzenia sobie w sytuacjach, które na co dzień sprawiają nam trudność. Inaczej mówiąc jest to mechanizm obronny, gdzie osoba doświadczona sytuacją trudną i wywołującą stres podejmuje działania i skupia się na zniwelowaniu problemu. Celem takiego postępowania ma być utrzymanie kontroli nad sobą i usunięcie czynników, które ten stres wywołują.

Naukowcy szukający związku pomiędzy tymi dwoma zjawiskami dokonali kolejnego, równie istotnego podziału, gdzie wyróżniono:

– prokrastynację pasywną – osoba jest przekonana o niemożności wykonania zadania, posiada przekonanie o własnej niedoskonałości i braku odpowiednich zasobów. Nie widzi powiązania pomiędzy własnym zachowaniem, a efektami działań – podobnie jak w zjawisku wyuczonej bezradności.

-prokrastynacja aktywna – osoba odracza wykonanie zadania, ale jest przekonana, że zadania da się zrealizować, skupia się na celu i postrzega go jako wyzwanie. Dzięki temu odczuwa mniejszy stres i lepiej reaguje na trudną sytuację – podobnie jak w zjawisku wyuczonej zaradności.

 GRUPA RYZYKA

    Co ciekawe najbardziej podatni na nałogowe odkładanie rzeczy na później są studenci i absolwenci szkół. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być moment, w którym się znajdują czyli czas, kiedy podejmowane są decyzje dotyczące pracy czy dalszej edukacji. Stojąc przed możliwością wyboru, który ma mieć znaczący wpływ na dalsze losy, w obliczu mnóstwa bodźców, nie są w stanie podjąć konkretnej decyzji. To powoduje wzrost frustracji i stresu związanego z niemożnością zrealizowania dalszych zadań. W terminologii naukowej ten typ prokrastynacji nazywa się „akademicką” przez wzgląd na grupę, którą ona najbardziej dotyka.

 PROKRASTYNACJA, A ZARADNOŚĆ

    Wykazano również, że osoby z tendencją do patologicznego odkładania z reguły są mniej zaradne i niesamodzielne. Mają ogromną trudność w zaplanowaniu swoich działań, wolą, aby to ktoś pokazał im jak podejść do problemu. Kolejną istotną rzeczą jest ograniczenie decyzyjności. Dokonanie wyboru bardzo często staje się ogromnym wyzwaniem. Ma to również przełożenie na późniejsze określenie własnych preferencji dotyczycących np. wyboru zawodu. Kolejnym aspektem jest planowanie prokrastynatora, gdzie dana osoba nie wciela planu w życie ograniczając własny rozwój.

Cieszyć może jedynie fakt, że w dzisiejszych czasach, kiedy to wymaga się od pracowników coraz większej elastyczności osoba ulegająca prokrastynacji może się świetnie odnaleźć. Dlaczego ? Nie mając dokładnie sprecyzowanych celów, osoba taka działać może na różnych płaszczyznach dążąc do odnalezienia tej jednej, najlepiej dobranej dziedziny, w której czuje się najbardziej komfortowo. Oczywiście niezbędnym warunkiem jest tutaj podjęcie jakiegokolwiek działania i wyjścia z błędnego koła, w którym nie robi się nic..

Prokrastynacja niesie za sobą szereg negatywnych skutków. Dotyczą one wszystkich dziedzin naszego życia – począwszy od naszego rozwoju zawodowego, a kończąc na ogólnym samopoczuciu i psychice. Oczywiście warto nadmienić, ze raczej większości z nas zdarza się odkładać pewne sprawy na później. Możemy niestety bardzo szybko wpaść w „błędne koło”, które sprawi, ze stracimy całkowicie kontrole nad naszym życiem. Nie pozwól, by tym razem Ciebie również zdominowała prokrastynacja. Nie znajdziesz tutaj oczywiście złotych rad, ale sama świadomość o konsekwencjach takiego postępowania sprawi, że inaczej spojrzysz na to jak wykorzystujesz swój czas. WYŁĄCZ YOUTUBA, SCHOWAJ SMARTFON, WYCISZ SIĘ i skup na zadaniu – wiem, że to może wydawać Ci się trudne, ale uwierz mi, że da się !

Autor: Daniel Kosmala, ELEMENTUM

ŹRÓDŁA:

1. Potok, Prokrastynacja a wyuczona zaradność i jej korelaty, 01. 2016
2. Żyluk, K. Karpe, J. Urbańska, Wyuczona bezradność a wyuczona zaradność – rozważania teoretyczne, 01.2016
3.  17 lazy procrastination statistics, B. Gaille, 19.05.2017,